NHỮNG TÓM TẮT QUAN TRỌNG VỀ HỒNG CẦU LƯỚI VÀ CÁCH SỬ DỤNG CHỈ SỐ HỒNG CẦU LƯỚI

CÁC BÀI LIÊN QUAN KHÁC:

HỒNG CẦU LƯỚI (Reticulocytes and reticulocyte count)

(Trong bài này CÓ NHIỀU KIẾN THỨC MỚI mà ít sách ở Việt Nam đề cập)

1. Sự quan trọng của hồng cầu lưới (Reticulocytes-Ret)
Ret là các hồng cầu non mới được giải phóng từ tuỷ xương ra máu ngoại vi

Sự xuất hiện Ret ở máu ngoại vi, là chỉ điểm (marker) cho thấy quá trình tạo hồng cầu có hiệu quả.
Sự tạo hồng cầu có hiệu quả cho thấy, tuỷ xương phản ứng tốt với tình trạng thiếu máu.

- Có mối tương quan giữa tăng tổng hợp và giải phóng Ret từ tuỷ xương ra máu ngoại vi, khi có tình trạng thiếu máu.

2. Có thể dễ dàng xác định được Ret ở máu ngoại vi bằng cách nhuộm máu tươi với thuốc nhuộm xanh methylene (hoặc có thể dùng xanh cresyl).
Đặc điểm Ret sau nhuộm: Có những sợi ARN mảnh như sợi chỉ, nằm trong bào tương của các hồng cầu non

3. Sau 24 giờ ở máu ngoại vi, hồng cầu lưới sẽ "chín" và trở thành hồng cầu trưởng thành.
Sự trưởng thành xảy ra được là nhờ sự giúp đỡ của đại thực bào ở lách.

4. Số lượng hồng cầu lưới (reticulocyte count) là tính ra tỷ lệ % hồng cầu lưới so với hồng cầu trưởng thành ở máu ngoại vi (bình thường < 3%) (chỉ số này ở VN là 0.6-1.8%).
Việc sử dụng tỷ lệ % hồng cầu lưới (%Ret) để đánh giá thiếu máu LÀ SAI LẦM, bởi nó sẽ cho ra một kết quả TĂNG GIẢ TẠO
Ví dụ:
- Trường hợp bình thường: hồng cầu lưới 3 , hồng cầu trưởng thành 100 ==> %Ret = 3/100 = 3%
- Trường hợp thiếu máu: hồng cầu lưới 3, hồng cầu trưởng thành 30 ===> %Ret = 3/30=10% ( tăng giả tạo %Ret)
 

Do vậy, tỷ lệ % hồng cầu lưới (%Ret) phải được hiệu chỉnh để phù hợp mức độ thiếu máu.
- Như vậy, ta có CHỈ SỐ HỒNG CẦU LƯỚI THỰC (corrected reticulocyte count-CRC)

Trong đó:
Retic. count - số lượng hồng cầu lưới đếm được
Pt. Hct - %Hct của bệnh nhân

Ví dụ: Bệnh nhân nam giới, có Hct 15%, Ret 18%
Hct bệnh nhân = 15%
%Ret (hồng cầu lưới đếm được)=18%
===> CRC = 15/45 x 18 = 6%

5. Nếu trong máu ngoại vi xuất hiện Hồng cầu đa sắc (RBC polychromasia), thì đòi hỏi phải hiệu chỉnh thêm %CRC

• Hồng cầu đa sắc là những hồng cầu còn non hơn cả hồng cầu lưới

• Chỉ xuất hiện ở máu ngoại vi, khi cơ thể đang có 1 tình trạng thiếu máu tan máu rất cấp tính.

• Phải sau khoảng 2-3 ngày mới trở thành hồng cầu trưởng thành.

• Ban đầu có SỰ TĂNG GIẢ TẠO SỐ LƯỢNG HỒNG CẦU LƯỚI, bởi vì các hồng cầu đa sắc cũng có các mảnh RNA trong bào tương, nên được đếm nhầm thành hồng cầu lưới.

Mục đích của đếm hồng cầu lưới là đánh giá xem tuỷ xương phản ứng như thế nào trước tình trạng thiếu máu của cơ thể trong 24h đầu tiên. Vì vậy, việc xuất hiện thêm các hồng cầu đa sắc sau 2-3 ngày mới trưởng thành có thể khiến đánh giá sai lầm khả năng phản ứng của tuỷ xương.

• Để tính CHỈ SỐ HỒNG CẦU LƯỚI THỰC KHI XUẤT HIỆN HỒNG CẦU ĐA SẮC (Polychromasia), ta lấy Chỉ số hồng cầu lưới thực ban đầu (CRC original) chia cho 2.

Ví dụ: Khi có hồng cầu đa sắc xuất hiện máu ngoại vi, cho kết quả CRC ban đầu là 6%, như vậy Chỉ số hồng cầu lưới thực ở đây phải là 6/2=3% (CRC=3% chứng tỏ tuỷ xương vẫn phản ứng tốt với tình trạng thiếu máu)

• Chỉ số hồng cầu lưới thực (CRC) ≧ 3%

- Cho thấy tuỷ xương phản ứng tốt với tình trạng thiếu máu (quá trình sinh sản hồng cầu có hiệu quả)
- Ví dụ về sinh máu có hiệu quả: Thiếu máu tan máu (bệnh hồng cầu hình liềm HbS); sau điều trị thiếu máu thiếu sắt bằng bổ sung sắt ===> chỉ số hồng cầu lưới thực tăng.

• Chỉ số hồng cầu lưới thực (CRC) < 3%

- Chỉ ra tuỷ xương phản ứng kém với tình trạng thiếu máu, quá trình sinh sản hồng cầu không hiệu quả.
- Ví dụ sinh máu kém hiệu quả: thiếu máu thiếu Fe không điều trị; thiếu máu mạn tính; thiếu folate (B9); suy tuỷ xương.

Lê Văn Công

Nguồn tham khảo: Rapid Review Pathology 4th Edition

Ủng hộ Labnotes123 để nhóm có kinh phí hoạt động tốt hơn bằng cách đóng góp vào tài khoản:
Lê Văn Công
Vietinbank: 106006076994
Chi nhánh tỉnh Hải Dương