CÁC XÉT NGHIỆM PHÁT HIỆN TÌNH TRẠNG VIÊM
Khi xuất hiện tình trạng viêm, cơ thể sẽ sản xuất ra các protein phản ứng, giải phóng vào trong máu và di chuyển tới ổ viêm để chống lại các tác nhân gây viêm. Phát hiện các protein phản ứng này sẽ giúp biết được cơ thể bạn có bị viêm hay không. Các xét nghiệm thường dùng để phát hiện sự tăng nồng độ protein phản ứng này là: đo tốc độ máu lắng (ESR), định lượng CRP và xét nghiệm đo độ nhớt của máu (PV).
Xét nghiệm đo tốc độ máu lắng (ESR) được thực hiện như thế nào?
Mẫu máu của bạn sẽ được cho vào một ống
nghiệm có chứa chất chống đông, để ngăn cản sự hình thành cục máu đông.
Sau đó ống nghiệm được dựng thẳng đứng, để các hồng cầu lắng xuống đáy
ống, chừa lại phần phía trên ống là cột huyết tương màu vàng, trong.
Người ta sẽ đo chiều cao phần huyết tương phía trên tại thời điểm sau 1 giờ để tính ra tốc độ máu lắng, đơn vị là mm/hr.
Nếu Protein phản ứng bao quanh hồng cầu,
sẽ khiến các hồng cầu dính vào nhau, làm các hồng cầu lắng càng nhanh
hơn. Kết quả là tốc độ máu lắng tăng, chỉ ra rằng bạn có thể bị viêm ở
đâu đó.
Bình thường tốc độ máu lắng ở nữ giới sẽ cao hơn nam giới, và tăng dần theo độ tuổi.
Giá trị bình thường của xét nghiệm tốc độ máu lắng (ESR) theo phương pháp Westergren (theo Medscaspe):
Ở người lớn:
- Nam giới dưới 50 tuổi: ESR < 15 mm/hr
- Nam giới trên 50 tuổi: ESR < 20 mm/hr
- Nữ giới dưới 50 tuổi: ESR < 20 mm/hr
- Nữ giới trên 50 tuổi: ESR < 30 mm/hr
Ở trẻ sơ sinh và trẻ em:
- Trẻ sơ sinh: 0-2 mm/hr
- Trẻ em: 3-13 mm/hr
Ở người lớn:
- Nam giới dưới 50 tuổi: ESR < 15 mm/hr
- Nam giới trên 50 tuổi: ESR < 20 mm/hr
- Nữ giới dưới 50 tuổi: ESR < 20 mm/hr
- Nữ giới trên 50 tuổi: ESR < 30 mm/hr
Ở trẻ sơ sinh và trẻ em:
- Trẻ sơ sinh: 0-2 mm/hr
- Trẻ em: 3-13 mm/hr
Xét nghiệm định lượng CRP được thực hiện như thế nào?
CRP là viết tắt của C-reactive protein, là những protein được giải phóng ở giai đoạn viêm cấp tính. Xét nghiệm CRP
cho phép định lượng nồng độ protein C – một loại protein đặc hiệu được
giải phóng trong quá trình viêm. Nồng độ CRP tăng lên khi bạn bị bệnh,
mà nguyên nhân có thể là do bị viêm. Bạn sẽ cần phải lấy máu để thực
hiện xét nghiệm CRP.
Giá trị bình thường của xét nghiệm định lượng CRP (theo Medscape): là 0-10 mg/L.
Xét nghiệm đo độ nhớt của máu được thực hiện như thế nào?
So với xét nghiệm đo tốc độ máu lắng thì
xét nghiệm đo độ nhớt của máu khó thực hiện hơn. Tuy nhiên, đây vẫn là
một xét nghiệm quan trọng giúp đánh giá tình trạng viêm. Sự tăng độ nhớt
của máu là một trong các dấu hiệu cho thấy cơ thể có thể bị viêm ở đâu
đó.
Những bệnh lý nào làm thay đổi nồng độ CRP, tốc độ máu lắng, độ nhớt của máu?
Khi cơ thể bị viêm thì tốc độ máu lắng
(ESR), độ nhớt của máu (PV) và nồng độ CRP có thể đều tăng. Trong đó,
ESR và PV thay đổi chậm hơn CRP trong quá trình viêm, ngay từ khi bắt
đầu và khi kết thúc quá trình viêm.
Xét nghiệm ESR, CRP, PV có thể tăng trong các bệnh lý sau:
- Nhiễm khuẩn
- Áp xe
- Viêm khớp dạng thấp
- Một số bệnh lý về cơ và mô liên kết: Đau cơ dạng thấp, viêm động mạch thái dương, bệnh lupus ban đỏ hệ thống.
- Bỏng và tổn thương mô
- Một số ung thư: u lympho Hodgkin, u tủy
- Bệnh Crohn
- Trong phản ứng thải loại tạng ghép
- Sau phẫu thuật
Xét nghiệm tốc độ máu lắng có thể giảm trong các bệnh lý sau:
- Suy tim, đa hồng cầu, bệnh hồng cầu hình liềm.
- Các bệnh lý về gan, thận có giảm nồng độ protein
Khi nào thì cần làm các xét nghiệm này?
Hỗ trợ chẩn đoán bệnh
Xét nghiệm ESR, CRP, PV không đặc hiệu
cho một bệnh lý cụ thể nào. Tức là, khi nồng độ của chúng tăng lên, có
nghĩa là “có chuyện gì đó đang xảy ra” và cần làm thêm một số các xét
nghiệm khác để biết chính xác nguyên nhân đó là gì. Ví dụ, nếu bạn không
được khỏe và chưa rõ nguyên nhân gây ra là gì, khi làm xét nghiệm ESR,
CRP, PV thấy kết quả đều tăng, chỉ ra có thể bạn đang bị viêm. Điều đó
gợi ý cho bác sĩ tiến hành thêm một số xét nghiệm khác để tìm ra nguyên
nhân.
Thường thì không thể chẩn đoán chắc chắn
tình trạng bệnh từ kết quả của xét nghiệm ESR, CRP, PV. Tuy nhiên,
trước khi tiến hành các xét nghiệm chuyên biệt, bác sĩ sẽ cho bạn thực
hiện xét nghiệm ESR, CRP, PV và lặp lại sau một thời gian điều trị. Nếu
kết quả các xét nghiệm ban đầu tăng (do nguyên nhân nhiễm trùng) và sau
đó trở về bình thường khi tình trạng bệnh đã được cải thiện, thì bạn
không cần thực hiện thêm các xét nghiệm nào khác nữa.
Theo dõi tiến triển bệnh
Ví dụ, nếu bạn bị đau cơ dạng thấp, tình
trạng viêm và tiến triển của bệnh có thể được đánh giá một phần thông
qua kết quả các xét nghiệm này, theo nguyên tắc: nồng độ cao, bệnh tiến
triển nặng. Và cũng có thể dùng để theo dõi đáp ứng điều trị, đáp ứng
điều trị tốt, nồng độ ESR, CRP, PV có thể giảm.
Cả 3 xét nghiệm đều rất hữu ích. Tuy
nhiên, nồng độ CRP thay đổi nhanh hơn. Điều này là cực kỳ quan trọng
trong điều trị một số nhiễm trùng nặng hoặc giai đoạn viêm cấp
tính. Ví dụ, nồng độ CRP giảm sau điều trị vài ngày, chứng tỏ việc điều
trị là đúng hướng, có hiệu quả. Nếu nồng độ CRP không giảm, thì có thể
việc điều trị là không hiệu quả, gợi ý bác sĩ chuyển đổi hướng điều trị
khác.
Lê Văn Công
Tài liệu tham khảo
1. Blood Tests to Detect Inflammation
2. Các xét nghiệm máu đánh giá tình trạng viêm trong cơ thể - Viện y học ứng dụng Việt Nam
Ủng hộ Labnotes123 để nhóm có kinh phí hoạt động tốt hơn bằng cách đóng góp vào tài khoản:
Lê Văn Công
Vietinbank: 106006076994
Chi nhánh tỉnh Hải Dương
