NHỮNG KIẾN THỨC QUAN TRỌNG CẦN NHỚ VỀ S.PNEUMONIAE - PHẾ CẦU

CÁC BÀI LIÊN QUAN KHÁC:

NHỮNG KIẾN THỨC QUAN TRỌNG CẦN NHỚ VỀ STREPTOCOCCUS PNEUMONIAE - PHẾ CẦU

1. Hình thể và tính chất bắt màu
S. pneumoniae (phế cầu khuẩn) là loại cầu khuẩn hình ngọn nến, thường đứng thành đôi tạo hình cặp kính, nên còn được gọi là song cầu. Phế cầu có vỏ, không di động và không sinh nha bào, bắt màu Gram dương.

Phế cầu dạng cầu khuẩn, xếp thành từng đôi, giống hình ngọn nến, có vỏ, bắt màu Gram (+)

2. Nuôi cấy
Phế cầu hô hấp hiếu kỵ khí tùy tiện nhưng phát triển tốt trong khí trường có 5% CO2 và ở 37 độ C. Môi trường nuôi cấy đòi hỏi có nhiều chất dinh dưỡng, đặc biệt là các thành phần máu.

• Trên môi trường thạch máu (thạch máu cừu hay thỏ): phế cầu có khuẩn lạc tròn bóng ướt do có vỏ (dạng S), đường kính 0,5 - 1mm, không sắc tố. Ở giai đoạn sớm (< 18 giờ) có thể có chóp hay đỉnh, sau 18 giờ nuôi cấy, hình chóp của khuẩn lạc mất đi. Thêm vào đó, khuẩn lạc của phế cầu có khuynh hướng lõm ở giữa vì sự hoạt động của một enzym tự ly giải, xung quanh khuẩn lạc có quầng tan huyết alpha (tan huyết không hoàn toàn).

Khuẩn lạc phế cầu trên môi trường thạch máu, dạng S, kích thước 0.5-1mm, gây tan máu α (có ánh xanh), lõm ở giữa do tự ly giải.

3. Tính chất sinh vật hóa học

• Catalase (-)

•  Optochin (+): Phế cầu nhạy cảm với ethylhydrocuprein trong khoanh giấy Optochin

•  Thử nghiệm ly giải bởi muối mật (+): phế cầu bị ly giải bởi dung dịch deoxycholate 10%

4. Chẩn đoán

Bệnh phẩm:

• Dịch tỵ hầu: được lấy ở những bệnh nhân mắc bệnh nhiễm trùng đường hô hấp.
• Máu: được lấy ở những bệnh nhân mắc nhiễm khuẩn huyết, viêm nội tâm mạc.
• Dịch não tủy: được lấy trong trường hợp bệnh nhân mắc viêm màng não.

Nhuộm Gram: thông thường chỉ áp dụng đối với bệnh phẩm dịch não tủy. Nếu trên tiêu bản nhuộm Gram từ bệnh phẩm này có các song cầu Gram (+) hình ngọn nến và có nhiều bạch cầu thì có thể sơ bộ chẩn đoán bệnh nhân viêm màng não do phế cầu.

Nuôi cấy:

• Trong trường hợp nghi ngờ nhiễm trùng huyết, phải tiến hành cấy máu. Nếu cấy máu dương tính, tiến hành nhuộm canh thang từ bình cấy máu sẽ thấy có các song cầu Gram (+) hình ngọn nến trên lam kính thì cấy chuyển sang môi trường thạch máu. Sau 18-24 giờ, nếu có khuẩn lạc mọc thì sẽ xác định vi khuẩn.
• Đối với bệnh phẩm là dịch tỵ hầu và dịch não tủy, tiến hành cấy vào môi trường thạch máu và chocolate. Sau 18 - 24 giờ, nếu có khuẩn lạc mọc thì sẽ xác định vi khuẩn.

 Xác định:

• Nhuộm Gram: từ khuẩn lạc nhỏ (kích thước 0,5mm), trong như giọt sương và tan máu α (không hoàn toàn) trên môi trường thạch máu hoặc chocolate, tiến hành nhuộm Gram và soi dưới kính hiển vi thấy các song cầu Gram (+) hình ngọn nến.
• Xác định các tính chất sinh vật hóa học:

          - Catalase (+)         

          - Optochin (+): xung quanh khoanh giấy Optochin xuất hiện vòng vô khuẩn

          - Thử nghiệm ly giải bởi muối mật (+): vi khuẩn bị ly giải, môi trường trở nên trong

  

 - Phản ứng ngưng kết hạt latex: kỹ thuật sử dụng kháng thể mẫu đặc hiệu có gắn hạt latex để phát hiện kháng nguyên của phế cầu trong bệnh phẩm dịch não tuỷ.

- Phản ứng khuếch đại gen - PCR (Polymerase chain reaction): sử dụng mồi (primer) đặc hiệu để xác định phế cầu trong hầu hết các bệnh phẩm.

Lê Văn Công

Tài liệu tham khảo: Vi sinh y học - TS.BS Trần Quang Cảnh 

Ủng hộ Labnotes123 để nhóm có kinh phí hoạt động tốt hơn bằng cách đóng góp vào tài khoản:
Lê Văn Công
Vietinbank: 106006076994
Chi nhánh tỉnh Hải Dương